Sadece Türkiye değil dünyanın merak ettiği Korona ne zaman biter? sorusuna Sağlık Bakanlığı verilerinden yararlanarak yanıt aradık

Sağlık Bakanlığı, uzmanlar ve Dünya Sağlık Örgütü, uluslararası alanda çalışan bilim insanlarının bu soruya verdiği ortak yanıtta; aşılanmanın önemine dikkat çekiliyor. Aynı zamanda Sağlık Bakanlığı Covid-19 tanınıp etkinliği anlaşıldıktan sonra ısrarla maske mesafe ve hijyen kurallarına topyekun uyulması konusunda uyarılar, reklam çalışmaları yapıyor.

Sağlık Bakanlığı koronaya ilişkin bilinmeyenleri COVID-19 Bilgilendirme Platformu’nda paylaştı. Sağlık Bakanlığı’nın Bilgilendirme Platformu’ndaki bilgileri sizin için derledik.

Koronavirüs nedir? Nasıl Bulaşır?

Sağlık Bakanlığı Bilgilendirme Platformu’nda Yeni Koronavirüs Hastalığı’nın  (COVID-19), ilk olarak Çin’in Vuhan Eyaleti’nde Aralık ayının sonlarında solunum yolu belirtileri  (ateş, öksürük, nefes darlığı) gelişen bir grup hastada yapılan araştırmalar sonucunda 13 Ocak 2020’de tanımlanan bir virüs olduğuna dikkat çekerek belirtileri ve bulaşma yollarını şu şekilde sıralıyor.

“Belirtisiz olgular olabileceği bildirilmekle birlikte, bunların oranı bilinmemektedir. En çok karşılaşılan belirtiler ateş, öksürük ve nefes darlığıdır. Şiddetli olgularda zatürre, ağır solunum yetmezliği, böbrek yetmezliği ve ölüm gelişebilmektedir.

Hasta bireylerin öksürmeleri aksırmaları ile ortama saçılan damlacıkların solunması ile bulaşır. Hastaların solunum parçacıkları ile kirlenmiş yüzeylere dokunulduktan sonra ellerin yıkanmadan yüz, göz, burun veya ağıza götürülmesi ile de virüs alınabilir. Kirli ellerle göz, burun veya ağıza temas etmek risklidir.”

Şu ana kadar 95 milyondan fazla doz aşı uygulandı

Hastalığa maruz kalma, hastalığı ağır geçirme ve bulaştırma riskleri ile hastalığın toplumsal yaşamın işleyişi üzerindeki olumsuz etkisi değerlendirilerek COVID-19 aşısı uygulanacak gruplar Sağlık Bakanlığı’nca belirlendi. Bakanlık ilk olarak Sağlık Bakanlığı’nda çalışanlarını aşılarken bu gruba kamu, özel, üniversite, vakıf vb. tıp fakültesi ve diş hekimliği fakültesi stajyer öğrencileri ve buna ek olarak kamu ya da serbest çalışan eczacı ve kalfalarını da dahil etti. Yaşlı, engelli, koruma evleri gibi yerlerde kalanlar ve çalışanları ile 65 yaş üstü bireylerde aşılamada ilk grupta yer aldı.

Sağlık Bakanlığı şu anda aşılama yapılacak yaş grubunu 17-24 yaşa kadar indirirken şu ana kadar toplam 95.575.940 birinci, ikinci ve üçüncü doz aşı uygulaması yapıldı.

“Bağışıklama genellikle ömür boyu vücutta kalır”

Aşılamanın önemine dikkat çeken Bakanlık aşı ile ilgili soru işaretlerini kaldırmak için yaptığı bilgilendirmede ‘enfeksiyona karşı bağışıklık sağlamak için hazırlanmış, vücuda çeşitli yollarla verilen biyolojik ürünlere aşı dendiğini’ belirterek en temelden başlayarak toplumun bilinçlenmesi için aşının önemini şöyle açıklıyor:

“Aşı, insanları hastalıklardan ve hastalıkların neden olduğu sonuçlardan koruyabilmek için sağlam ve risk altındaki kişilere uygulanır. Vücut bu şekli ile kendisine zarar vermeyen mikrop ya da toksinleri tanır ve onlara karşı bir savunma geliştirir. Böylece vücut mikropla karşılaştığında önceden geliştirdiği savunma sistemini kullanarak mikropla savaşır ve kişi hastalığa yakalanmaz. Bu kişi artık o hastalığa karşı bağışıktır. Oluşan bağışıklama genellikle ömür boyu vücutta kalır ve hastalık etkeni ile karşılaşınca onu etkisiz kılmak için savaşır.

Bağışıklama, aşıyla önlenebilir hastalıkların ve ölümlerin önlenmesi açısından en önemli toplum sağlığı müdahaleleri arasında yer almaktadır. Aşılanarak bağışık hale gelmiş bireylerin oluşturduğu toplumlarda hastalıklar, salgınlar görülmez.”

Covid-19 aşı çeşitleri

COVID-19 için birkaç farklı aşı türü geliştirildiğine dikkat çekilen COVID-19 Aşısı Bilgilendirme Platformu’nda aşıların tümünün vücudun bağışıklık sistemine COVID-19’a neden olan virüsü güvenli bir şekilde tanıtmayı ve yok etmeyi öğretecek şekilde tasarlandığı belirtilmiş. Aşı çeşitleri ile ilgili kafa karışıklıklarını gidermek için aşılar şu şekilde açıklanıyor:

“•Hastalığa neden olmayan ancak bağışıklık yanıtı oluşturan etkisizleştirilmiş virüs içeren aşılar (İnaktif aşılar).

•Hastalığa neden olmayan ancak bağışıklık yanıtı oluşturan zayıflatılmış virüs içeren aşılar (Canlı atenüe aşılar).

•Güvenli bir şekilde bağışıklık yanıtı oluşturmak için COVID-19 virüsünün yapısını taklit eden protein parçalarını kullanan protein bazlı aşılar.

•Güvenli bağışıklık yanıtı oluşturmak için COVID-19 virüsünün RNA parçacıklarını taşıyan hastalık yapıcı etkisi olmayan virüslerin kullanıldığı viral vektör aşıları.

•Kendi başına güvenli bağışıklık yanıtı oluşturan protein üretmek için genetik olarak tasarlanmış RNA ve DNA parçacıklarını kullanan son teknoloji bir yaklaşım olan m-RNA ve DNA aşıları.”

Zatürre ve grip aşıları COVID-19’a karşı korumuyor

COVID-19 aşısı olmak için nasıl randevu alınacağını da açıklayan bakanlık platformunda verilen bilgiye göre aşı uygulaması yapılan her kişi, sonrasında aşıya ait tüm detaylara (elektronik aşı kartı vb.) cep telefonuna gönderilecek kısa mesajdan (SMS) ve e-Nabız hesabından erişebiliyor.

Aşı sonrası istenmeyen etkilerin elektronik ortamda kayıt altına alınarak ve titizlikle izlenerek değerlendirildiği kaydedilen platformda ‘Zatürre ve/veya grip aşısı oldum, covıd-19 aşısı da olmama gerek var mı?’ sorusuna şu yanıt veriliyor:

“Zatürre (pnömokok) ve grip (mevsimsel influenza) aşıları, COVID-19’a karşı koruma sağlamamaktadır. Dolayısıyla COVID-19’a karşı korunabilmek için ona özel üretilmiş COVID-19 aşısının uygulanması gerekmektedir.”

Sağlık Bakanlığı Halka Yönelik hazırladığı bilgilendirme broşüründe grip ve/veya zatürre aşısı olduktan en az 2 hafta sonra inaktif COVID-19 aşısı olabilineceğine de dikkat çekiyor.

İnaktif aşı nedir; kimler olamaz?

Sağlık Bakanlığı inaktif aşıları da şöyle tanımlıyor:

“İnaktif COVID-19 aşısı, COVID-19’a neden olan Yeni Koronavirüs’ün (SARS-CoV-2) kimyasal ve fiziksel uygulamalardan geçirilerek hastalık yapıcı özelliğinin ortadan kaldırılmasıyla elde edilen, vücutta bağışıklık yanıtı oluşturabilen cansız virüs aşısıdır.”

“Önlemlerin alınmasına devam edilmeli”

Klinik çalışmalarda, inaktif COVID-19 aşılarının hastalığa karşı koruyucu etkisinin yüksek olduğu gösterildiğine dikkat çekilen broşürde  hastalığa karşı koruyuculuğun gelişmesi genellikle birkaç hafta aldığına değinilerek şu bilgiler paylaşılıyor:

“Herkeste aynı düzeyde koruyuculuk gelişmeyebilir. Ayrıca aşılanan kişi kendisi korunuyor olsa bile virüsü aldıysa başkasına bulaştırabilir. Bu nedenle aşı uygulandıktan sonra da maske, mesafe ve temizlik kurallarına uyulması gerekmektedir. Bakanlığımız tarafından artık önlemlere gerek olmadığı açıklanana kadar bu önlemlerin alınmasına devam edilmelidir.”

Emzirenler ve gebeler aşı olmalı mı?

Gebelikte ve emzirme döneminde inaktif COVID-19 aşısının uygulanmasına ilişkin veri bulunmadığı belirtilen broşürde COVID-19’u ağır geçirme riski yüksek olan gebelere ve emziren kadınlara kendi istekleri halinde aşı uygulanabileceğine dikkat çekiliyor. Aynı zamanda aşının gebeliğin ilk üç ayında uygulanmamasının tercih edildiğine vurgu yapılıyor.

Aşı sonrası yan etkiler

Aşı sonrası yan etkiler üzerine de halkı bilgilendirme metinleri yayımlayan Bakanlık COVID-19 Aşısı Bilgilendirme Platformu’nda şu bilgileri paylaşıyor:

“Bugüne kadar COVID-19 aşılarına yönelik gerek yürütülen klinik çalışmalarda gerekse mevcut aşı uygulamalarında ciddi yan etkilere rastlanmamıştır. Aşılama sonrasında görülen yan etkiler sıklıkla hafiftir.

Bunlar; yorgunluk, baş ağrısı, ateş, titreme, kas/eklem ağrısı, kusma, ishal, aşı uygulanan bölgede ağrı, kızarıklık, şişlik gibi hafif yan etkilerdir. Ancak nadir de olsa alerjik reaksiyonların olabileceği göz ardı edilmeden aşı uygulamasından sonra bir rahatsızlık hissedilmesi durumunda en yakın sağlık kuruluşuna başvurulması ve hekime yakın zamanda aşı olunduğu bilgisinin iletilmesi unutulmamalıdır.”

Yerli aşı Faz-3 aşamasında

COVID-19 dünyayı etkisi altına aldıktan sonra ‘Korona ne zaman biter?’ sorularının yanında dünyadan birçok aşı çalışması haberleri geldi. İlk yerli aşı çalışması da Erciyes Üniversitesi’nden geldi.  TÜSEB’in resmi internet sayfasında yer alan bilgilere göre “Sağlık Bakanlığı, Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığı (TÜSEB) ve Erciyes Üniversitesi işbirliği ile Prof. Dr. Aykut Özdarendeli ve ekibi tarafından geliştirilen ilk yerli inaktif COVID-19 aşısı “TURKOVAC”, yaygın kullanım öncesi son aşama olan Faz-3 çalışmalarına, ilk gönüllülerin aşılanmasıyla başladı”

TÜSEB resmi internet sayfasında TÜSEB tarafından desteklene toplam 7 tane COVID-19’a karşı geliştirilen aşı projesi olduğu bilgisi paylaşılırken; bu projelerin Erciyes Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi, Marmara Üniversitesi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Atatürk Üniversitesi, Akdeniz Üniversitesi ve Nanografi Nano Teknoloji A.Ş. kurum/kuruluşlarında yürütüldüğü belirtiliyor.

VLP aşısında Faz-2 tamamlandı

TÜBİTAK resmi internet sayfasında ODTÜ’den Prof. Dr. Mayda Gürsel ile Bilkent Üniversitesi’nden İhsan Gürsel çiftinin ortak projesi ile geliştirilen VLP aşında Faz-2 aşılamalarının tamamlandığı belirtiliyor.

VLP aşısının Faz-1 aşamasında Sanayi ve Teknoloji Bakanı gönüllü olmuştu. TÜBİTAK’ın resmi internet sitesinde paylaşılan bilgilere göre aşının Faz-3 çalışmaları için Eylül ayı planlanıyor.

FDA’dan Covid-19 aşısına onay

‘Korona ne zaman biter?, Aşılar güvenilir mi?’ soruları devam ederken Türkiye’de uygulanan Covid-19 aşılarından biri olan Biontech FDA tarafından onaylandı. Dünya çapında güvenilir adledilen Amerika Birleşik Devletleri Sağlık Bakanlığına bağlı; gıda, diyet eklentileri, ilaç, biyolojik medikal ürünler, kan ürünleri, medikal araçlar, radyasyon yayan aletler, veteriner aletleri ve kozmetiklerden sorumlu büro olan FDA, resmi web sayfasında 23 Ağustos 2021’de ilk COVID-19 aşısını onayladığını duyurdu.

Tedbirler ve aşıyla Covid-19’u aşıyoruz

Sağlık Bakanlığı Günlük Covid-19 Tablosu’na göre 23.496 yeni vaka tespit edilirken 283 kişi hayatını kaybetti.

Sağlık Bakanlığı aralarında Kenan İmirzalıoğlu, Haluk Bilginer, Demet Akbağ, Hayko Cepkin gibi isimlerin de olduğu filmler ile aşılamanın önemine dikkat çekerek; bilgilendirmelerine devam ediyor. Koronavirüs ne zaman biter sorusunun yanıtı olarak Sağlık Bakanlığı filminin sonundaki cümle ile yanıt verelim:

“Salgın hastalıkları kontrol altına alabilmenin en etkili yolu dün olduğu gibi bugün de aşıdır. Tedbirler ve aşıyla Covid-19’u aşıyoruz. Sağlığımız için kolları sıvıyoruz.”