Türkiye’de mültecilerin eğitim öğretim hayatında uyum çalışmaları ve eğitim öğretime katılma oranlarına Haberton olarak mercek tuttuk

Türkiye’de mültecilerin eğitime katılım oranına bakarken 10 yıl önce ilk toplu nüfus hareketi ile Türkiye’ye gelen Suriyeliler dikkat çekiyor.

LGS birincisi Dlyar Safo

2015’te Türkiye’ye gelen Suriyeli bir genç Liselere Geçiş Sistemi Sınavı’nda 500 tam puan aldı. Dlyar Safo bir Suriye göçmeni. 2015’te ailesi beraber iç savaştan kaçan Dlyar Safo Siirt’in Kurtalan ilçesine yerleşiyor. LGS Birincisi olduktan sonra Kurtalan İlçe Milli Eğitim Müdürü Faysel Polat ile birlikte Kaymakam ve Belediye Başkan Vekili İhsan Emre Aydın’ı makamında ziyaret etti.

Kurtalan Kaymakamlığı resmi web sayfasında yer alan açıklamaya göre Kaymakam ve Belediye Başkan Vekili Aydın Safo’nun ziyareti ile ilgili “Bütün sıkıntılara rağmen düzenli ve azimli çalışması sayesinde bu başarıyı elde etmiştir. Azmedince başarılmayacak hiçbir şey yoktur. Buna Dlyar adlı öğrencimiz en güzel örnektir. Ülkemizdeki ve dünyadaki birçok çocuğa örnek ve ilham kaynağı olacaktır. Öğrencimizin LGS’de gösterdiği başarı bizleri son derece mutlu etti. İnşallah bu şekilde devam ederek çok daha iyi başarılar elde edecektir. Dlyar ve onun gibi bütün çocuklara desteğimiz devam edecektir” dedi.

Suriye’den Türkiye’ye yönelik ilk toplu nüfus hareketi 300-400 kadar Suriye vatandaşının, 29 Nisan 2011 tarihinde Hatay ili Yayladağı ilçesindeki Cilvegözü sınır kapısına doğru hareketlenmesi ile yaşandı. Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’nün resmi web sayfasında paylaştığı bilgilere göre; ‘Bu nüfus hareketi sırasında gerekli tedbirler alınmaya başlanmış; 252 Suriye vatandaşı sınırdan içeri alınarak Hatay’daki bir spor salonunda geçici konaklama ve gıda ihtiyaçları sağlanmıştır. Giriş yapan Suriye vatandaşlarının öncelikle üst taraması yapılmakta, ardından tercüman eşliğinde kimlikleri var ise kimlik bilgileriyle, yok ise sözlü beyanlarıyla kayıt altına alınmaktadır.’

2019 yılında 65 bin mülteci çocuk Türkiye’de kayıt yaptırdı

Suriyelilerin Türkiye’ye başlayan göçü ile Suriyeli çocukların eğitime erişimleri de önemli konulardan biri haline geldi. UNICEF Türkiye’nin resmi web sayfasında yer alan bilgilere göre 2019 yılında Türkiye’deki okul kayıt programından 65 bin mülteci çocuk yararlandı.

MEB’in geçici koruma altındaki çocukların eğitimindeki rolü

UNICEF Türkiye’nin paylaştığı ‘Geçici koruma altındaki çocukların eğitim istatistikleri’nde yer alan MEB Göç ve Acil Durum Daire Başkanlığı’nın görevleri şu şekilde sıralanıyor:

“Göç ve acil durum vakalarında, ilgili birimlerle koordinasyon içinde, MEB’e bağlı örgün eğitim ve yetişkin eğitimi kurumlarında eğitim faaliyetleri yürütmek

Göç ve acil durum vakalarında eğitim politikaları geliştirmek, bu politikaları uygulamak, izlemek ve değerlendirmek

Kriz durumlarında geçici olarak kurulan eğitim merkezlerinde yürütülen faaliyetleri planlamak, izlemek ve raporlamak

Göç ve acil durum vakalarında eğitim programları ve materyalleri hazırlamak

Göç ve acil durum vakalarında eğitim ve destek programları sunmak için çalışan ulusal ve uluslararası paydaşlar arasında koordinasyon sağlamak

Göç ve acil durum vakalarında MEB’in merkez ve taşra teşkilatı arasında koordinasyon kurulmasını sağlamak

Göç ve acil durum vakalarında ulusal ve uluslararası kuruluşlar arasında eğitimle ilgili iş birliği kurulmasını sağlamak”

Şartlı Eğitim Yardım (ŞEY)  Programı

Şartlı Eğitim Yardımı (ŞEY) Programı’nda dezavantajlı geçici koruma altındaki ailelere mensup çocukların örgün eğitim programlarına kaydolmasını ve düzenli olarak devam etmesini sağlamak amacıyla okula giden çocukları olan dezavantajlı ailelere yönelik sosyal yardım programının kapsamının yabancı uyruklu öğrencileri de kapsayacak şekilde genişletildi.

2017 Mayıs ayında başlatılan ŞEY programında ülke genelinde ev sahibi topluluklarda yaşayan ve okullara kayıtlı olan en savunmasız Suriyeli çocuklar ile diğer dezavantajlı mültecilerin ve sığınmacı çocukları yararlanıyor.

UNICEF Raporu’nda yer alan verilere göre 2019’un Eylül ayı itibarıyla yaklaşık 525. 928 çocuk ŞEY kapsamında sağlanan yardımlardan faydalandı.  

2019- 2020 yılında Suriyeli çocukların eğitimine durumunu ele alan UNICEF Raporu’na göre devet okulları ve geçici eğitim merkezlerine kayıtlı Suriyeli öğrenci sayısı 2014-2015 eğitim yılında devlet okullarında 40 bin geçici eğitim merkezleri 190 bin okul çağındaki nüfus ise 756 bin olarak kaydediliyor. Bu rakamlar 2019-2020 yılında ise devlet okullarında 659 bin 450, geçici eğitim merkezlerinde 25bin 278 ve okul çağındaki nüfus 1 milyon 82 bin 172 olarak gerçekleşiyor.

“Türkiye dünyadaki en büyük kayıtlı mülteci nüfusuna ev sahipliği yapıyor”

UNICEF 2019 yıllık raporunda Türkiye’nin çocuk haklarının korunmasına ve hatta sınırları ötesinde çocuk haklarının gelişimine katkı sunmaya yönelik önemli kapasiteye sahip bir ülke olduğuna dikkat çekilerek şunlar kaydediliyor:

“Türkiye halen dünyadaki en büyük kayıtlı mülteci nüfusuna ev sahipliği yapmakta, bu durum ulusal sistemler ve kaynaklar üzerinde baskı oluşturmaktadır. Türkiye’de 1,6 milyonu çocuk olmak üzere 3,6 milyon geçici koruma statüsü altında Suriyeli mülteci bulunmaktadır. Bunun yanı sıra, başka ülkelerden gelen ve yaklaşık üçte biri çocuk olan 400.000’e yakın kayıtlı sığınmacı ve mülteci vardır. Tüm bu çocukların korunma ve hizmetlere ulaşım ihtiyaçlarının karşılanması için hala büyük bir çaba gerekmektedir.

Ayrıca bu çocuklar ailelerinin yüksek yoksulluk düzeyi, savaş ve uzun süreli yerinden edilmeden kaynaklanan kalıcı travma, dil engeli ve sosyal içerme eksikliği nedeniyle özel ve acilen aşılması gereken zorluklarla karşı karşıya bulunmaktadır.

Dahası, aralarında çocuklar da olan bazı düzensiz göçmenler hala Türkiye üzerinden Avrupa’ya ulaşmaya çalışmakta olup, deniz yoluyla ve ölüm riski içeren bir yolculuğu göze almaktadır. Türkiye mültecilerin ihtiyaçlarını karşılamayı üstlenmiş ve onların geniş bir hizmet yelpazesine erişimini sağlamak adına kayda değer ulusal kaynak kullanımında bulunmuş olsa da, mültecilerin zor şartları ve daha önce görülmemiş sayıları uluslararası dayanışmanın devamlılığını gerektirmektedir.”

“Yaklaşık 400.000 Suriyeli mülteci çocuk okula devam edememiştir”

UNICEF Raporu’nda Türkiye’de mültecilerin artışına şu bilgilerle dikkat çekiyor:

“Aralık 2019 itibariyle örgün eğitime dahil edilen Suriyeli mülteci sayısı 684.728’e ulaşırken, bu durum 2018- 19 okul yılına göre %6,5 ve 2016-17 okul yılına göre %39’luk bir artış gerçekleştiğine işaret etmektedir. Ulusal okul sistemiyle entegrasyon süreci hız kazanmaya devam etmiş ve mülteci çocukların yüzde 96’sı devlet okullarına devam etmişlerdir. Kayda değer ilerlemeye rağmen, özellikle de ergen yaştakiler olmak üzere yaklaşık 400.000 Suriyeli mülteci çocuk okula devam edememiştir.”

Raporda Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve UNICEF 2017-2021 Resmi İstatistik Programı’nın çocuklarla ilgili istatistiklerin elde edilmesinde kullanılmasına dair bir anlaşma imzaladığı belirtilerek hayata geçirilecek olan ulusal çocuk işçiliği araştırmasının geliştirilmesi konusunda işbirliği yapılacağı ve TÜİK’in yıllık olarak yayımladığı Çocuk İstatistikleri Raporu’nun göstergeler listesi de genişletileceği kaydedildi.

2019-2020 eğitim öğretim yılında 659 bin 450 Suriyeli çocuk

Geçici Koruma ile ilgili İl Göç İdaresi Genel Müdürlüğü şu bilgileri paylaşıyor:

“2004 tarihli 100 No’lu Birleşmiş Milletler Yürütme Komitesi kararına göre kitlesel sığınmanın varlığından söz edebilmek için uluslararası bir sınıra doğru dikkate değer sayıda insan hareketliliğinin olması, bu hareketliliğin hızlı bir varışla devam etmesi, ev sahibi (karşılayan) devletin yakın dönemde mevcut bireysel sığınma prosedürlerini uygulayamayacak hale gelmesi gerekmektedir. Bu unsurları içeren kitlesel akının süregelir hale gelmesi durumunda geçici koruma sağlanmaktadır.”

UNICEF’in Geçici koruma altındaki çocuklar ile ilgili raporuna göre 2019-2020 eğitim öğretim yılında öğretim programlarına katılan geçici koruma altındaki Suriyeli çocuk sayısı 684 bin 728 ulaşırken; bu öğrencilerin 348 bin 6’sı erkek, 336 bin 722’si kız çocukları oluşturuyor. Raporda eğitimin farklı sınıf düzeylerinde okuyan kız ve erkek çocukların sayısında değişiklik gösterdiği belirtiliyor.

Raporda Milli Eğitim Bakanlığı müfredatını uygulayan devlet okullarına kayıtlı geçici koruma altındaki Suriyeli çocuk sayısının 2019-2020 eğitim öğretim yılında 659 bin 450’ye belirtilirken bu rakamın 64 bin 688 Iraklı çocuğu kapsadığı belirtiliyor. Bu öğrencilerden 26 bin 179’unun ise açık öğretim okullarına kayıt yaptıranları oluşturduğu kaydediliyor.

2019 yılından itibaren 3 bin 19 ergen psikososyal destek programından faydalandı

Mülteciler geldikleri ülkelerde uyum sürecinde de sorunlar yaşıyor. Türkiye uyum aşamasında mültecilerden özellikle çocuklara yönelik çalışmaları ile dikkat çekiyor. UNICEF’in 2019 faaliyet raporuna göre; 2019 yılı sonu itibarıyla 8.275’i 6-13 yaş arası, 3.662’si 14-17 yaş arası 11 bin 937 çocuk UNICEF destekli dil kurslarından faydalandı. Yine aynı rapora göre 2019 yılından itibaren toplumsal uyum etkinliklerine katılan Türk ve Suriyeli ergenlerin psikososyal destek programlarına ve bireysel rehberlik hizmetlerine erişimi sağlandı, 3 bin 019 ergen bu hizmetlerden faydalandı.

UNICEF’in 2019 yılı faaliyet raporunda Toplamda 1.4 milyon Türk vatandaşı ve yaklaşık 600.000 mülteciye ev sahipliği yapan üç belediyeyle birlikte çok sektörlü çalışma planlarının uygulanmasına devam edildiği belirtilerek şu bilgiler paylaşıldı:

“2019 yılında Kilis Belediyesi ile olan ortaklık yenilenerek mülteci ve risk altındaki Türkiyeli çocuklara çok sektörlü hizmet sunumu genişletilmiş, özellikle de ergen ve genç gelişimi ve katılımı, çocuk koruma, ve eğitim alanlarına odaklanılmıştır. 2019 yılı sonunda belediye ekipleri 6.904’ü çocuk olmak üzere 10 bin 291 kişiye ulaşmış, 5.043 çocuk eğitim hizmetlerinden (erken çocukluk eğitimi, ev ödevi desteği, Türkçe dil kursları, yaygın eğitim vb.) ve 1.513 çocuk temel çocuk koruma ve psikososyal destek hizmetlerinden faydalanmıştır. Bunun yanı sıra 1.554 ergen ve genç toplumsal uyum hizmetlerinden faydalanmıştır. Oluşturulan geniş tabanlı “toplumsal uyum koordinasyon platformunun” başkanlığı belediye tarafından üstlenilmiştir”

2021’de 94 bin 915 düzensiz göçmen

Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’nün Yıllara Göre Yakalanan Düzensiz Göçmen Sayısı 2 Eylül 2021 yılında 94 bin 915 olarak görülüyor. Son verilere göre 40 bin 98 göçmen ile en çok düzensiz göçmen gelen ülke Afganistan olurken; bu rakamı 13 bin 558 göçmen sayısı ile Suriye takip ediyor. Mültecilerin tanımlanma, barınma ve kabul görme sorunlarının yanında en önemli konu olarak görülen eğitim; Türkiye’de uyum çalışmaları ile beraber sürüyor. Öyle ki bir Suriyeli mülteci Türkiye’de LGS Birincisi olabiliyor.